theme

یادداشت تخصصی با موضوع: راهکارهای غلبه بر آلودگی هوا– روزنامه تعادل

یادداشت تخصصی با موضوع: راهکارهای غلبه بر آلودگی هوا– روزنامه تعادل

یادداشت با موضوع “راهکارهای غلبه بر آلودگی هوا”

دکتر سولماز رضایی

روزنامه تعادل – ۱۰ آبان ماه ۹۶ صفحه ۸

لینک در سایت روزنامه

آلودگی هوا در مفهوم کلی و بر اساس استاندارد های جهانی به افزایش غلظت مواد خارجی در هوا و یا تغییر در ویژگی های طبیعی جو بر اثر عوامل مختلف شیمیایی، غباری یا زیست شناسی اطلاق می شود که گاه زمینه ای انسانی دارد و گاه طبیعی. مهمترین آلاینده های ناشی از فعالیت های انسانی شامل مونوکسید کربن، اکسیدهای گوگرد، اکسید های نیتروژن، ترکیبات آلی و ذرات معلق است. بر اساس آمار های منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت سالیانه قریب به ۷ میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا جان می سپرند. همچنین به گفته کارشناسان بر اساس تحقیقات صورت گرفته از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ ، سطح آلودگی هوا در شهر های جهان به طور متوسط ۸ درصد افزایش یافته و نیز بیش از ۸۰ درصد جمعیت شهرنشین جهان در شهرهایی زندگی می کنند که سطح آلودگی هوا در آن ها بالاست.
معضل آلودگی هوا و سایر معضلات زیست محیطی نوظهور، مانند بسیاری از مسائل و مشکلات مرتبط با حوزه شهر و شهرنشینی، ناشی از تغییر روش ها و الگوهای زندگی جدید بشر و روند رو به رشد شهرنشینی در جهان است. روندی که بر اساس نظر بعضی از فعالان محیط زیست، به عدم تعادل میان رشد جمعیت شهر نشین و رشد امکانات لازم برای یک زندگی شهری اصولی منجر شده است.
در کلانشهر تهران برای اولین بار در سال ۱۳۷۴ اولین هشدار جدی به جهت پدیدار شدن معضل آلودگی هوا توسط کارشناسان مختلف در قالب بیانیه “هوای تهران ۷۴” اعلام و از این پدیده تحت عنوان بحران ملی یاد شد. بیانیه ای که شاید اگر مسئولین ذیربط در اجرای الزامات قانونی مصوب مربوط به پیشگیری از معضل آلودگی هوا در کلانشهر ها اهتمام بیشتر و دقیق تری به خرج می دادند، اکنون شاهد گسترش روزافزون و افسارگسیخته آن نبودیم. متاسفانه در کشور ما بحث آلودگی هوا تبدیل به مفهومی روزمره برای شهروندان و امری عادی و ظاهراً لاینحل برای مسئولین مرتبط با حوزه های زیست محیطی شده و در عین حال زمینه های لازم برای ایجاد فضای احساس مسئولیتِ فردی در شهروندان ایجاد نشده است. همچنین ورود مولفه های سیاسی در انجام اقدامات موثر و کاهنده ی این معضل، در عدم حصول نتیجه مطلوب نقشی پر رنگ داشته است. آمار های مختلفی در خصوص تعداد فوت ناشی از آلودگی هوا به خصوص در ماه های سرد سال به دلیل وقوع پدیده وارونگی در شهرها و به خصوص پایتخت کشور وجود دارد که همگی حاکی از شرایط اضطراری وضع موجود است.
بر اساس همکاری صورت گرفته میان مدیریت شهری وقت تهران و سازمان جایکا– سازمان دولتی مستقل بین المللی در ژاپن- در اواخر دهه ۸۰، روزانه نزدیک به دو هزار تن آلاینده در تهران منتشر می شود که نزدیک به ۹۰ درصد از این آلاینده ها مربوط به آثار سوخت های فسیلی مورد استفاده در وسایل نقلیه است. خودروهایی که به دلایل فرسودگی، عدم رعایت استاندارد های لازم در ساخت و نیز کیفیت پایین سوخت مصرفی، چنین وضعیتی را سبب شده اند.
آنچه بدیهی است، برای حل و یا کاهش میزان آلودگی در کلانشهر ها، به یک برنامه ریزی دقیق، چند وجهی و منطبق با واقعیات روز نیاز است. برنامه ای که زمینه های ایجاد آلودگی را بشناسد و با درکی دقیق از میزان تاثیر هر کدام، راهکاری مبتنی بر ظرفیت های اجرای دستگاه ها و سازمان های دخیل در این موضوع را در یک بازه زمانی قابل قبول ارائه نماید. هر گونه اقدام برای کاهش میزان آلودگی هوا در کلانشهرها در وهله اول به مدیریتی یکپارچه و ایجاد هماهنگی های میان سازمانی در این زمینه نیاز دارد. در مرحله بعد با توجه به شرایط اقلیمی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای هر منطقه جغرافیایی راهکارهای متنوعی در این خصوص وجود دارد که می توان به این موارد اشاره نمود:
نظارت دقیق بر فعالیت واحد های صنعتی آلاینده، ارتقای استاندارد های زیست محیطی خودرو ها و موتور سیکلت ها با رویکرد تولید خودروهای کم مصرف و هیبریدی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تعویض مبدل کاتالیزور خودروهای انژکتوری، سی ان جی سوز کردن خودروها، بهسازی سیستم سوخت آمایی و جرقه خودروهای کاربراتوری، گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی با توجه به ساختار شهرها و ایجاد زمینه های فرهنگی برای استفاده همگانی، بهبود کیفیت فرآورده های نفتی، مدیریت هوشمند ترافیک و آموزش اصولی فرهنگ صحیح رانندگی، پایش دقیق آلودگی هوا و استفاده علمی از نتایج آماری به دست آمده، ترویج فرهنگ مشارکت اجتماعی و ایجاد حس مسئولیت همگانی، گسترش فناوری های نوین ارائه خدمات مختلف شهری به منظور کاهش جابجایی ها در شهر، ایجاد زمینه های تولید و استفاده از انرژی های پاک، گسترش فضای سبز با توجه به اقلیم منطقه، استفاده از تکنولوژی های نوین مانند حمل و نقل الکترونیکی و دودکش های خورشیدی، تمرکز زدایی و ایجاد زمینه فعالیت های اقتصادی به صورت متوازن در سراسر کشور، اجرای طرح LEZ (ایجاد محدودیت تردد خودروها در محدوده طرح های ترافیکی بر اساس میزان آلایندگی خودروها و . . .
در سال ۱۳۷۹ طرحی تحت عنوان “برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران و سایر کلان شهر ها” در هفت محور به تصویب رسید و در سال های ۸۲ و ۸۳ برخی از محور های آن بازنگری و تکمیل شد. آنچه مشهود است توجه زیادی در بحث آلودگی هوا در قوانین بالادستی همچون اصل پنجاهم قانون اساسی، قانون برنامه چهارم توسعه، مصوبات مجلس شورای اسلامی، هیات وزیران، شورای عالی حفاظت از محیط زیست و شورای اسلامی شهر تهران صورت پذیرفته است. ولی آنچه می تواند باعث حصول نتیجه مطلوب در این زمینه شود، ضمانت اجرایی این قوانین و اهتمامی جدی جهت انجام اقدامات غیر مقطعی و مستمر است.