دکتر سولماز رضایی

شهر نشینی و شهر گرایی ، سکونتگاههای انسانی را شکل دوباره می بخشد. شهرنشینی علت و محصول تغییرات مهمی است که پراکندگی جغرافیایی مردم و فعالیت های اجتماعی _ اقتصادی آنها در مکان ویژه ای به وجود می آید.
پدیده شهر و شهر نشینی
۱- شهر ور شهر نشینی به منزله تسلط امر تراکم در همه سازمان ها، موسسات، واحدهای مسکونی و افزایش جمعیت مکان های ویژه.
۲- شهر به منزله تمرکز فعالیتهای اقتصادی غیر کشاورزی در سکونتگاههای انسانی.
۳- شهر به منزله کانون اصلی عرضه خدمات به جمعیت متراکم شهرو منطقه نفوذ آن.
۴- شهرنشینی به منزله تسلط شیوه خاص زندگی و نشان دهنده سیر مدنیت و تمدن جوامع انسانی است.
در دوره های گذشته به طور سنتی، جغرافیای شهری از موقع، موضع، وسعت، شکل، کارکرد، مورفولوژی و سازمان های داخلی شهرها گفتگو می کرد. اما به موازات توسعه شهر ها، افزایش جمعیت شهرهای بزرگ، ظهور مسائل گوناگون و پیچیده اجتماعی_اقتصادی در داخل شهرها و ورود شهر های بزرگ جهان سوم به سیستم اقتصادی جهان، جغرافیای شهری به ابعاد تازه ای دست یافته و باعث تحلیل دقیق شرایط سیاسی و اجتماعی در قلمرو جغرافیای شهری شده است.
امروزه در بررسیهای جغرافیای شهرها، تحلیل تصمیمات حکومتی در مورد خلق فضای فیزیکی و اجتماعی شهرها، وابستگی به اقتصاد جهانی برای بررسی مسائل مهم شهرهای جهان سوم، عدالت اجتماعی، کیفیت دسترسی مردم شهرها به نیازهای اساسی، مکان گزینی همه سازمانها و تاسیسات شهری مانند کارخانه ها، پارکها، بیمارستانها، مناطق مسکونی، تجاری و صنعتی، مناطق فرهنگی، فرودگاهها، ترمینال های مسافربری، مدارس، درمانگاهها، منطقه گذران اوقات فراغت، حوزه های اجتماعی، علل دو قطبی شدن شهر های جهان سوم و از دهها موضوع شهری باتوجه به فضاهای شهری، سخن به میان می آید و جهت گیری جغرافیای شهری برای ورود به قلمروهای تازه، کاملا با اقتصاد سیاسی و سیستمهای اقتصادی و حکومتی پیوند می خورد.
امروزه سیستم های شهری بصورت حوزه های مادر شهری منطقه شهر نشین، مجموعه های شهری و سرانجام به شکل (مگالاپلیس) ظاهر می شود که در همه آنها ادر شهر ها، شهرهای بزرگ، شهر های میانی، شهرکها وروستاها در داخل مجموعه ها و سیستم های سلسله مراتبی قرار می گیرد و یک واحد منسجم و به هم پیوسته شهری را تشکیل می دهد که از شرایط سیستمی تاثیر می پذیرد و برخورد سیستمی می طلبد.
پس امروزه در جغرافیای شهری، درباره شهر ها با توجه به ناحیه شهر و رابطه آن با دیگر نواحی جغرافیایی جهان مطالعه می گردد و ابعاد جغرافیای شهری با سیاستهای جهانی و ناحیه ای پیوند داده می شود.
در جغرافیای شهری سنتی، بر اوضاع طبیعی، موقع یا تنها مورفولوژی شهری تاکید می شد. امروزه جغرافیای شهری از مطالعه شرایط فیزیکی حاکم برشهر ها کمی دور می شود و به جای آن به مطالعه همه پدیده های شهری، از جمله ایدئولوژی، اهداف نظامهای حکومتی و اوضاع اجتماعی_اقتصادی می پردازد.