دکتر سولماز رضایی
تاکنون درباره جغرافیای شهری تعاریف گوناگونی ارائه شده است . آنچه مختصر به آن اشاره می کنیم تعاریف مورد پذیرش اغلب جغرافیدانان در دنیای علم است .
الف – جغرافیای شهری بر نظام فضایی و موقع شهر تاکید دارد و مانند دیگر شاخه های علم جغرافیا ، علل پراکندگی مکان های شهری و تشابه و تناقضات اجتماعی – اقتصادی میان آن ها را با توجه به شرایط مکانی مطالعه می کند . با توجه به تعریف ذکر شده در جغرافیای شهری :
۱- نظام داخلی شهرها و ماهینت الگوها ، بویژه کاربری زمین و حوزه های اجتماعی در شهرها ؛
۲- بررسی روند این الگوها و شکل گیری آنها در طول زمان .
ب- جغرافیای شهری درباره الگوهای فضایی پدیده های شهری از نظر پراکندگی فضایی و نیز تاثیر متقابل فضایی آنها مطالعه کرده ، همچنین روندها را در داخل شهر بررسی می کند .
پ- جغرافیای شهری مطالعه جغرافیایی از شهر نشینی و حوزه های شهری است ؛ در واقع در جغرافیای شهری در یک طرف جغرافیای نظام یافته و در طرف دیگر جغرافیای ناحیه ای قرار می گیرد .
جنبه های فضایی توسعه شهری :
اول : درون شهری :
در این قسمت ، شهر به منزله یک پدیده ی مجزا و منفک در سیستم سکونتگاهی مطالعه می شود که مباحثی مانند : کیفیت کاربری زمین ، مورفولوژی شهری و کارکرد شهر از آن جمله است .
دوم : تاثیرات متقابل فضایی یک حوزه شهری در حوزه دیگر شهری – روستایی :
در اینجا تاثیرات مادر شهرهای جهانی در مادر شهرهای ملی ، ناحیه ای و تاثیرات شهر مسلط بر دیگر شهر ها و نواحی کشور و وابستگی فضایی بررسی می شود .
جغرافیای شهری مانند دیگر شاخه های علم جغرافیا در آغاز از مکتب پوزیتیویسم منطقی تاثیر پذیرفت :
مکتب ساخت گرایی :
مکتب جغرافیای ساختاری ، بیشتر برشناخت عمیق نابرابریهای اجتماعی_اقتصادی در شهر ها تاکید می کند که در نتیجه آن ، تخصیص فضایی منابع محدود در شهرها به وجود آمده است . به تعبیر عده ای از جغرافیدانان ، مکتب ساخت گرایی به سمت عدالت اجتماعی در شهرها پیش می رود .
مکتب رفتار گرایی :
مکتب جغرافیای رفتاری ، به تحلیل سازمان فضایی شهرها و رفتار فضایی در داخل این الگو سازمانی توجه می کند.
مفهوم پراکندگی فضایی در جغرافیای شهری ، شکل گیری پدیده های شهری ، در سطوح خطی ، شبکه ای ، سطحی و نطایر آن است که در آن تاثیر متقابل فضایی آمد و شد روزانه از محل کار به مرکز خرید ، جابجایی محله مسکونی ، مسکن در داخل شهرها و موضوعاتی از این قبیل بررسی می شود .
