theme

یادداشت با موضوع “مجتمع های ایستگاهی مترو و نقش آن در تعاملات اجتماعی ” – سولماز رضایی

یادداشت با موضوع “مجتمع های ایستگاهی مترو و نقش آن در تعاملات اجتماعی ” – سولماز رضایی


یادداشت با موضوع “مجتمع های ایستگاهی مترو و نقش آن در تعاملات اجتماعی”
دکتر سولماز رضایی
روزنامه آفتاب یزد – ۲۵ بهمن ماه ۹۶ صفحه ۰۱

در جهان امروز تصور یک شهر توسعه یافته بدون وجود یک سیستم حمل و نقل ریلی درون شهری، بسیار دور از تصور است. این شکل از حمل و نقل عمومی در کوتاه مدت ۱۰ درصد در میان مدت ۳۵ درصد و در بلند مدت ۵۰ درصد از سهم جابجایی شهری را برعهده خواهد داشت. امروزه مترو سبب تغییرات بسیاری در زندگی روزمره شهروندان شده و علاوه بر ایجاد فضایی برای شکل گیری روابط و تعاملات اجتماعی شهروندان، شهر ها را در ابعادی کوچکتر از آنچه هست می نمایاند. به گفته “شاتزکی”: رفتارهای انسان ها، ریتمیک و به نوعی حاصل فضای اطراف و زمان است و از آنجایکه مترو درک انسانها را از فضای شهری و زمان سفر تغییر داده در نتیجه تأثیر مستقیمی بر رفتارهای شهروندی خواهد داشت. بنابراین، حائز اهمیت است که به جهت هرگونه طراحی و اقدام در حوزه زیر ساخت های حمل و نقلی بالاخص در بخش مترو، مطالعات فنی و عملیاتی در راستای واقعیتهای اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. در این میان فضاهای ایستگاهی نقش مهمی در تعاملات اجتماعی افراد و زندگی شهری ایفا می کند. یکی از مهمترین نقش هایی که در طراحی این فضاهای شهری اهمیت ویژه ای دارد، مسئله اجتماع پذیری آنهاست و نگرش های مختلفی نیز در این زمینه وجود دارد. از نگاهی انسان مدار، بررسی‌های عملکرد گرایانه در ایستگاه‌های مترو کافی نیست و شناخت زمینه های روابط اجتماعی به عنوان مرحله ای برای معرفت اجتماعی، پیشرفت شخصی و تبادل اطلاعات اهمیت می یابد. بر اساس یک نظرسنجی صورت گرفته، عوامل و عناصر فرمی، هندسی و فضایی مختلفی در میزان برقراری تعاملات اجتماعی افراد در ایستگاه های مترو دخیل است مانند: خدمات ارائه شده، تبلیغات، نقوش و اشکال طراحی شده در فضاهای ایستگاهی، وجود مبلمان های انگیزاننده، شکل، ارتفاع، فضا، رنگ، بافت مصالح و … . در واقع یک ایستگاه مترو فضایی عمومی در شهر است که علاوه بر تامین امکان سفر های درون شهری، ارتباط افراد با یکدیگر و ارتباط شهروندان با محیط شهری را برقرار کند. بنابراین وجود فضاهای عمومی با دارا بودن خصیصه های اجتماع پذیری، مکملی برای اجتماعی شدن افراد است که می تواند باعث ارتقاء روحیه همبستگی و بهبود الگوهای رفتاری مناسب شود.

از نقطه نظر فنی به مجموعه ایستگاهی مترو، اراضی و بناهای اطراف ایستگاه، “مجتمع‌های ایستگاهی” گفته می شود. این فضاهای شهری روابط مکانی را به نفع خود مصادره می‌کنند. برای مثال هویت شهری بسیاری از مناطق شهر تهران همبستگی فراوانی با این مجتمع های ایستگاهی دارد و نشانی های رد و بدل شده میان مردم بر اساس نزدیکترین ایستگاه ها داده می شود و نیز به لحاظ اقتصادی، تاثیر بسیاری در قیمت گذاری املاک نواحی اطراف خود دارند. امروزه مجتمع های ایستگاهی صرفاً فضایی برای عبور نیست بلکه محلی برای حضور شهروندان به حساب می آید که استقرار کاربری های جذاب در آن ها، امکانات ویژه ای را فراهم می کند که می‌تواند در کاهش بسیاری از مشکلات شهری کارآمد باشد. وجود چنین استقرار و تمرکزی باعث آزادسازی اراضی پیرامون کریدورهای حمل و نقل عمومی می شود، تناسبات کاربری را تنظیم می‌کند، فرصت ایجاد فضاهای باز و سبز شهری را فراهم و شاخصه های زیست‌محیطی را ارتقا می‌دهد. امروزه در شهر های پرجمعیت جهان، به مجتمع های ایستگاهی مترو به عنوان فضایی مناسب و فرصتی برای مدیریت جامع شهری نگریسته می شود که برنامه‌ریزی هایی اصولی به منظور در دسترس قرار گرفتن مراکز خرید، ادارات دولتی، امکانات تفریحی و رفاهی در آن ها برای مسافرین انجام می گیرد. به عبارتی دقیق تر مجتمع های ایستگاهی مترو علاوه بر اینکه هسته ی یک شبکه حمل و نقل وسیع می باشند برای شهر ایجاد ارزش افزوده کرده و به عنوان مقصدی اقتصادی و اجتماعی برای شهروندان به حساب می آید.
سولماز رضایی
دکترای برنامه ریزی شهری